کیست های تخمدان، بافت هایی هستند که داخل یا روی تخمدان ها رشد می کنند. به طور کلی چند نوع کیست تخمدان وجود دارد. کیست های عملکردی که بسیار رایج هستند و ربطی به بیماری خاصی ندارند و معمولا به تخمک گذاری مرتبط هستند. از بیماری هایی که به تخمدان مرتبط هستند می توان به سندروم تخمدان پلی کیستیک و سرطان تخمدان اشاره کرد.
خبر خوب اینکه با دانلود رایگان اپلیکیشن مینت میتوانید وارد بخش رژیم تخمدان پلی کیستیک شوید و برای درمان انواع کیست ها اقدام کنید.
آشنایی با رژیم تخمدان پلی کیستیک در اپلیکیشن مینت
کیست تخمدان چیست؟
کیست تخمدان، کیسه ای است که پر از مایعات است که داخل یا روی یکی از تخمدان ها یا هردویآن ها رشد می کند. تخمدان ها، اندام کوچکی هستند که داخل بافت لگنی بانوان وجود داشته و وظیفه تولید هورمون ها و نگه داری تخمک ها را دارد.
انواع مختلفی از کیست ها وجود دارد که اکثر آن ها خوش خیم و بی خطر هستند که کیست های عملکردی نیز جزو این نوع از کیست های بی خطر به شمار می روند. کیست های عملکردی معملا در گذر زمان ازبین رفته و به هیچ درمانی نیاز ندارند. این زمان معمولا 60 روز است.
کیست های عملکردی را بیشتر بشناسید
این نوع کیست، همانطور که در ابتدای مقاله توضیح دادیم، شایع ترین نوع کیست تخمدانی هستند و ربطی به بیماری ندارند. این نوع در نتیجه تخمک گذاری ( رها شدن تخمک از تخمدان) شکل میگیرد. این کیست ها نشانه ای هستند که تخمدان های زن آنگونه که باید کار میکنند. کیست های عملکردی با گذر زمان کوچک می شوند که معمولا در بازه زمانی 60 روزه بدون درمان خاص است.
کیست های فولیکولی– یک ساک کوچک در تخمدان شما که فولیکول نام دارد هرماه یک تخمک را رها میکند که این فرایند، بخشی از چرخه قاعدگی شماست. کیست فولیکولی زمانی شکل میگیرد که فولیکول تخمک را رها نکند. درعوض فولیکول پر از مایع و بزرگتر می شود.
کیست جسم زرد– بعد از اینکه فولیکول تخمک را آزاد میکند، گروهی از سلول های هورمون ساز به نام جسم زرد corpus luteum شکل میگیرد. کیست زمانی شکل میگیرد که مایع در این جسم زرد جمع شود و آن را بزرگ تر کند.
گاهی کیست های عملکردی را کیست های ساده هم می نامند.
انواع دیگر کیست
خوب است بدانید که همه کیست های تخمدانی با چرخه قاعدگی شما شکل نمی گیرند. این کیستها همیشه نشانه بیماری نیستند ولی پزشک ممکن است آنها را معاینه کند تا مطمئن شود باعث بروز مشکلی نمی شوند. این کیست ها انواع زیر هستند:
سیستادنوما Cystadenomas– این کیست ها روی سطح تخمدان شکل میگیرند. پر از مایع می شوند که یا نازک و آبکی هستند یا ضخیم و چسبناک.
کیست های درموئید Dermoid cysts– کیست های درموئید یا تراتوما Dermoid شامل سلول هایی می شوند که همه انواع بافت های بدن، پوست، مو، دندان و حتی بافت مغزی را می سازند.
اندومتریوما Endometriomas– این کیست ها با بافت اندومتریال پر می شوند. همان بافتی که هر ماه در زمان خونریزی قاعدگی میبینید.
سرطان تخمدان– برخلاف انواع بالا، کیست های سرطانی (تومورها) توده های جامد از سلول های سرطانی هستند.
چه کسانی بیشتر در معرض کیست هستند؟
هر زنی که تخمدان داشته باشد مبتلا می شود. اما با درنظر داشتن موارد زیر رشد کیست ها بیشتر می شود:
سن– اگر هنوز وارد دوره پساقاعدگی نشده باشید، کیست ها با احتمال بیشتری شکل میگیرند.
بارداری– کیست ها بیشتر در دوره بارداری شکل میگیرند و باقی می مانند.
سابقه کیست تخمدان– اگر قبلا چنین کیست هایی داشته باشید احتمالا ابتلای دوباره وجود دارد.
بیماری فعلی– اگر مبتلا به یکی از بیماری های اندومتریوز یا مشکلات هورمونی هستید یا دارودرمانی برای تخمک گذاری ( مصرف کلومیفن) را میگذرانید بیشتر در معرض شکل گیری کیست تخمدان قرار دارید.
دلایل به وجود آمدن کیست تخمدان چیست؟
دلیل مشخص و دقیق به وجود آمدن کیست تخمدان، متاسفانه تاکنون مشخص نشده است.
علائم کیست تخمدان چیست؟
برخی از کیست های کوچک، علائمی ندارند. در این موارد ممکن است از وجود کیست اصلا خبری نداشته باشید. کیست های بزرگ تر ممکن است علائم زیر را به همراه داشته باشند:
- دردهای لگنی یا درد های مبهم در کمر
- حس پری و تورم در زیر شکم
- رابطه جنسی دردناک
- پریود های دردناک
- دفع ادرار دردناک و اینکه ممکن است ناگهان حس کنید که باید دفع ادرار فوری داشته باشید.
- مشکلات باروری
برخی از علائم، ممکن است همراه با سندروم تخمدان پلی کیستیک ظاهر شود. در این بیماری پریودهای نامنظم همراه با برخی از مشکلات هورمونی دیگر مانند اضافه وزن و ناباروری را تجربه خواهید کرد. سایر علائم این بیماری می تواند هیرسوتیسم ( افزایش موهای بدن) و سختی در کاهش وزن باشد.
ovarian cyst
کیست تخمدان چگونه تشخیص داده می شود؟
در مرحله اول باید مطمئن شوید که باردار نیستید. سپس هر کدام از تست های زیر برای بررسی علائم کیست تخمدان صورت می گیرد:
- تست لگنی: در این تست، پزشک از یک وسیله استفاده می کند که داخل واژن رفته و به پزشک کمک می کند که داخل واژن و رحم را معاینه کند. همچنین سایر اندام های تولید مثل بررسی شده تا هرگونه تغییراتی تشخیص داده شود.
- تست خون: این تست جهت بررسی سطح هورمون های مختلف خون انجام می شود.
- اولتراسوند: این تست با استفاده از ارسال برخی از امواج صوتی، تصویر اندام های داخلی را تهیه می کند. این روش برای تشخیص کیست ها بر روی تخمدان ها به کار میرود.
- لاپاراسکوپی: در این فرایند که در اتاق عمل انجام می شود، پزشک دستگاه مخصوصی را از طریق سوزن وارد معده کرده و سپس به کمک این وسیله اندام های داخلی را بررسی می کند. اگر کیست در این زمان تشخیص داده شد، می توان در همین لحظه آن را خارج کرد.
درمان کیست تخمدان
کسیت های تخمدانی همیشه نیاز به درمان ندارند. این کیست ها در زنان پیش از ورود به پساقاعدگی خود به خود و در فاصله یک تا دوماه و بدون نیاز به درمان برطرف می شوند. زنان پس از ورد به پساقاعدگی اما با احتمال کمتری میتوانند مشکل را برطرف کنند.
دقت کنید که اگر کیست بزرگ و همراه با درد باشد یا علائم مشکوک سرطانی بودن داشته باشد، روند درمان معمولا شامل جراحی برای برداشتن کیست یا کل تخمدان می شود.
همانطور که توضیح دادیم، کیست های عملکردی بدون هیچ روند درمانی از بین خواهند رفت. پزشک ممکن است از داروهای هورمونی مانند قرص های جلوگیری از بارداری استفاده کند تا از تخمک گذاری و تشکیل این کیست ها جلوگیری کند.
اگر تخمک گذاری نکنید، کیست های عملکردی نخواهید داشت.
در برخی از موارد، ممکن است برای برداشتن کیست ها به جراحی نیاز داشته باشید.
- لاپاراسکوپی: این نوع عمل را در بالا توضیح دادیم.
- لاپاراتومی: در این روش از سوزن بزرگ تری نسبت به لاپاراسکوپی استفاده می شود و کیست جهت تشخیص سرطان، نمونه برداری می شود. در این مرحله ممکن است برخی از اندام ها مانند تخمدان ها، رحم و برخی از بافت های چربی و لنف ها برداشته شود.
عمل جراحی– در موقعیت های زیر احتمالا دستور جراحی صادر می شود:
کیست باعث درد یا فشار مداوم می شود یا ممکن است باعث پارگی یا پیچ خوردگی شود.
کیست در سونوگرافی باعث اندومتریوز می شود و برداشتن آن به دلایل بروز ناباروری است.
کیست های بزرگ 5-10 سانتی متر احتمال بیشتری برای جراحی و برداشتن در مقایسه با موارد کوچک تر دارند. هرچند بزرگ بودن اندازه کیست نشان دهنده سرطانی بودن آن نیست.
درصورتیکه کیست مشکوک به سرطانی بودن باشد- درصورتیکه ریسک فاکتورهای سرطان تخمدان مشاهده شود یا کیست مستعد سرطانی بودن باشد متخصص دستور جراحی را صادر میکند.
درصورتیکه سرطانی بودن تخمدان ضعیف باشد ولی پس از چندین سونوگرافی هنوز کیست وجود داشته باشد احتمالا باید برای برداشتن آن اقدام کنید. دراین مورد متخصص شما را راهنمایی میکند. البته باید اضافه کنیم که جراحی برداشتن کیست معمولا در این مورد ضروری نیست.
جراحی برداشتن کیست- درصورتیکه جراحی نیاز باشد عملیات معمولا در بیمارستان یا مرکز جراحی انجام می شود. چه جراحی شامل برداشتن فقط کیست باشد یا کل تخمدان، مورد بستگی به سن و یافته های متخصص در طول عملیات بستگی دارد.
مثلا- اگر مورد مشکوک به سرطان باشد همه تخمدان را باید بیرون بیاورند چون برش کیست سرطانی ممکن است باعث گسترش سرطان شود. در بعضی موارد همه تخمدان را برمیدارند و مشخص می شود که کیست سرطانی نیست. توجه کنید که داشتن فقط یک تخمدان باعث ورود شما به دوره پساقاعدگی یا نابارروی تان نمی شود.
دوره مراقبت و نظارت
در زنان پیش از ورود به پساقاعدگی– برای این دسته از زنان معمولا شامل نظارت بر نشانه ها ( درد لگنی یا فشار) و تکرار سونوگرافی لگن پس از 6-8 هفته می شود. اگر کیست ها بزرگ نشده باشند یا در زمان دوره مراقبت و نظارت از بین رفته باشند، معمولا نیازی به جراحی برداشتن کیست نیست. برای بعضی از زنان هم توصیه می شود که در طول این دوره قرص ضدبارداری مصرف کنند تا جلوی ایجاد کیست های جدید گرفته شود.
درصورتیکه اندازه کیست کوچک شود یا تغییری نکند، سونوگرافی تا زمان مطمئن شدن پزشک از رشد نکردن کیست ها، تکرار میشود. درصورت از بین رفتن کیست ها دیگر نیازی به آزمایش بیشتر یا نظارت نیست.
در زنان پس از ورود به پساقاعدگی– برای این دسته از زنان تصمیم گیری برای دوره نظارت و مراقبت به آزمایش اولیه بستگی دارد ( سونوگرافی و آنتی ژن سرطان 125 CA125-). اگر کیست ها سرطانی نباشند دوره مراقبت احتمالا یک گزینه است و شامل سونوگرافی لگن و اندازه گیری CA125 هر 3-6 ماه به مدت یک سال یا تا زمان از بین رفتن کیست ها می شود.
البته کیست های تخمدانی همیشه در بدن زنانی که در دوره پس از پساقاعدگی هستند از بین نمی رود. توجه کنید که اگر سطح CA125 بالا برود یا کیست تغییر یا رشد کند بهتر است جراحی برای برداشتن کیست انجام شود.
ریسک ها
- پارگی کیست
با پارگی کیست در برخی مواقع، مایعات داخل آن وارد شکم می شود. این اتفاق ممکن است بسیار دردناک بوده و در بیشتر مواقع نیاز به یررسی اضطراری و شاید جراحی داشته باشد.
- پیچیدگی تخمدان
در برخی از مواقع، وزن کیست ها ممکن است سبب پیچیدگی تخمدان شود . مشکلاتی از جمله تختلالات خونرسانی به تخمدان را ایجاد کند. این شرایط نیز ممکن است بسیار دردناک بوده و به پیگیری فوری نیاز داشته باشد. در برخی موارد نادر ممکن است حتی به در آوردن تخمدان نیاز باشد.
آیا می توان از کیست تخمدان پیشگیری کرد؟
عوارض
استفاده از داروهای هورمونی مانند قرص های ضد بارداری، تخمک گذاری را متوقف می کند. اما در برخی از بانوانی که دوز های کمتری از این قرص های جلوگیری از بارداری مصرف می کنند، ممکن است هنوز تخمک گذاری ادامه پیدا کند. اگرچه هنوز تحقیقات جلوگیری از تشکیل کیست تخمدان به وسیله قرص های ضد بارداری را ثابت نکرده اند، ما هنوز هم برخی از پزشکان این نسخه را تجویز می کنند.
کیست های تخمدانی چقدر شایع هستند؟
این نوع مشکلات بسیار شایع هستند مخصوصا اگر هنوز وارد دوره پساقاعدگی نشده باشید. کیست های عملکردی البته از شایع ترین انواع هستند که بالاتر به صورت مفصل برایتان توضیح دادیم.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنید؟
هر زمان که هرکدام از علائم زیر را داشتید، به پزشک مراجعه کنید:
- پریودهای نامنظم، دردناک و دیر هنگامی دارید.
- درد های شکمی مداومی دارید.
- شکمتان متورم و بزرگ شده است.
- مشکل در دفع ادرار دارید.
سخن مینت با شما
بیشتر اوقات لازم نیست که نگران کیست تخمدان باشید. بسیاری از کیست ها خطری برای سلامتی فرد ندارند و بیشتر اوقات هم به روش خود از بین می روند. بعضی از انواع آنها هم احتمال زیادی دارد که سرطانی شوند یا ناشی از سرطان باشند. ولی این مورد نادر است. کمتر از 1 % کیست های تخمدانی سرطانی هستند. دراین مورد پزشک هرگونه کیست مشکوک را معاینه میکند تا خطر هرنوع تجربه بیماری را کم کند.
منبع: clevelandclinic، uptodate
دیدگاهتان را بنویسید