چنانچه مدت زیادی است که اقدام به بارداری کرده اید و هنوز باردار نشده اید، احتمال دارد از سوی پزشک یا دوستانتان نام سندروم تخمدان پلی کیستیک را شنیده باشید. اما چگونه عارضه ای است؟ چه علائمی دارد؟ چه تاثیری بر سلامت و بارداری دارد؟ و درمان سندروم تخمدان پلی کیستیک چگونه است؟ در این مقاله به پاسخ این سوالات می پردازیم.
سندروم تخمدان پلی کیستیک poly cystic ovary syndrome که به آن تنبلی تخمدان نیز گفته می‌شود و بنا به اختصار pcos نیز نام گرفته است، نوعی اختلال هورمونی در زنان است. در حقیقت این اختلال یکی از شایع‌ترین اختلالات ایجاد شده در غدد درون ریز بسیاری از زنان است. این اختلال به ویژه در میان زنانی که در سن باروری هستند رواج بیشتری دارد. در زنان مبتلا به این عارضه، قاعدگی‌هایی طولانی مدت اتفاق می‌افتد و از طرف دیگر، قاعدگی آن‌ها بسیار نامنظم است. در بسیاری از مواقع نیز در این افراد، بالا بودن سطح هورمون مردانه اندروژن قابل مشاهده است. در چنین شرایطی، احتمال بارداری کاهش پیدا می‌کند. از طرف دیگر جوش‌های چرکی، پوست چرب، رشد موهای زائد در نواحی مختلف بدن و یا ریزش مو نیز روی می‌دهد. لازم به ذکر است که در صورتی که این اختلال به موقع درمان نشود، باعث بروز مشکلاتی از قبیل دیابت، بیماری‌های قلبی و عروقی و … نیز خواهد شد.
چرا سندروم تخمدان پلی کیستیک به وجود می‌آید؟
دلایل سندروم تخمدان پلی کیستیک
همان‌طور که می‌دانید تخمدان زنان به صورت ماهیانه، تخمک نارس و یا فولیکول آزاد می‌کند. این فولیکول رشد می‌کند و سپس تخمک‌های رسیده را در فرایند تخمک گذاری آزاد می‌کند. در زنانی که به سندروم تخمدان پلی کیستیک مبتلا شده اند، تخمدان‌ها نمی‌توانند به صورت طبیعی و مناسب، فعالیت داشته باشند. بنابراین تخمک رسیده، ساخته نخواهد شد و از طرف دیگر تعادل هورمونها به هم خواهد خورد. همچنین در چنین شرایطی، هورمون تستوسترون، بیش از حد آزاد خواهد شد. این عامل نیز سبب می‌شود تا در روند تخمک گذاری که به صورت ماهیانه انجام می‌شود اختلالاتی روی دهد.
علائم سندروم تخمدان پلی کیستیک چیست؟
از علائم شایع این اختلال می‌توان به وجود مشکلاتی در بارداری اشاره کرد. به نحوی که این دسته از زنان برای حل این مشکلات به مصرف دارو نیاز پیدا می‌کنند. چنانچه هر کدام از علائم زیر را دارید، احتمالا مشکوک به ابتلا به سندروم تخمدان پلی کیستیک هستید. اگر قاعدگی های کمتر از حد معمول در طول سال دارید ( کمتر از 8 پریود در طول سال)، همچنین این خونریزی ها به شدت دردناک و شدید هستند و افزایش شدیدی در رشد موهای زائد و ضخیم دارید ( این رویش ها می تواند در نواحی لب ها، چانه، دو طرف صورت، داخل قفسه سینه روی شکم باشد) و در نهایت افزایش وزن و چاقی غیر معمول.
علائم تنبلی تخمدان
بنابراین با دیدن این علائم حتما به داشتن این عارضه مشکوک شوید.
ایجاد جوش‌های چرکی و آکنه بر روی صورت به دلیل چرب شدن پوست، افزایش یافتن سطح هورمون اندروژن در خون، احساس درد در ناحیه لگن، اضطراب و افسردگی و اختلال در خوردن و توقف تنفس در هنگام خواب نیز در میان این زنان مشاهده می‌شود.
چه کسانی مستعد ابتلا به سندروم تخمدان پلی کیستیک هستند؟
لازم است بدانید که دلیل اصلی سندروم تخمدان پلی کیستیک و یا تنبلی تخمدان هنوز مشخص نشده است. اما برخی از عوامل وجود دارند که زنان را مستعد ابتلا به این عارضه می‌نمایند. از جمله این عوامل می‌توان به وجود انسولین بیش از حد در بدن و یا وجود التهابات خفیف در اثر عفونت و همچنین وراثت و ژنتیک اشاره کرد.
در ادامه به شرح مختصر هر یک از این موارد خواهیم پرداخت.
-
وجود انسولین بیش از حد در بدن
در ابتدا لازم است بدانید که هرچقدر انسولین در بدن ترشح شود، هورمون آندروژن که یک هورمون مردانه است، تولید می شود. این هورمون در بدن زنان اختلال ایجاد کرده و این اختلال به صورتی است که بیشترین تاثیر را بر تخمدان و تخمک گذاری خواهد داشت. اما این اتفاق چگونه رخ می دهد؟
همان‌طور که می‌دانید هورمون انسولین، می‌تواند میزان قند خون را در بدن تنظیم و مدیریت نماید. این عامل سبب می‌شود تا سلول بتواند قند دریافت شده را به انرژی تبدیل کند. این اتفاق در برخی از سلول‌های بدن که نسبت به دریافت انسولین مقاوم هستند، روی نمی‌دهد. لذا میزان قند خون افزایش پیدا می‌کند. در چنین شرایطی، بدن برای اینکه بتواند قند خون را تنظیم کند انسولین بیشتری تولید خواهد کرد و پس از تولید انسولین فرایند بالا رخ می دهد.
-
التهابات خفیف در اثر عفونت
در ایجاد این دسته از التهابات، گلبول‌های سفید بدن، دارای نقش موثر هستند. به طور معمول و با آزمایشاتی که در این زمان انجام می‌شود پزشکان معالج به این حقیقت دست می‌یابند که زنان مبتلا به این عارضه نوعی التهاب خفیف دارند. این عامل نیر موجب می‌شود تا تولید هورمون مردانه اندروژن بیش از حد معمول خود شود و از طرف دیگر فرد مبتلا به این اختلال، در معرض بیماری‌های قلبی و عروقی قرار بگیرد.
-
وراثت و ژنتیک
علاوه بر سبک زندگی نادرست، وراثت نیز می تواند یکی از دلایل به وجود آمدن شرایط سندروم تخمدان پلی کیستیک در بانوان باشد. هرچند که تا به امروز، عواملی که به طور فرضیه در به وجود آمدن سندروم تخمدان پلی کیستیک نام برده می شود را نمی توان به طور قطعی و اثبات شده به این سندروم، نسبت داد، اما از تاثیر آن و علی الخصوص وراثت نمی توان چشم پوشی کرد. این وراثت را می توان در بستگان نزدیک مانند مادر، خواهر، خاله و عمه مشاهده کرد.
نحوه تشخیص سندروم تخمدان پلی کیستیک
لازم است بدانید که در بیشتر موارد پزشک معالج می‌تواند با کمک معاینه فیزیکی و یا انجام تست‌های آزمایشگاهی، این عارضه را تشخیص دهد. همچنین بررسی رشد موهای زائد، اکنه و جوش بر روی صورت، ارزیابی دقیق میزان مقاومت بدن به انسولین، مشاهده تغییرات وزنی، بررسی دوره‌های قاعدگی، تست بارداری ( چنانچه تعویق در پریود دارید)، معاینه لگن و اندام تناسلی، سونوگرافی، در نظر گرفتن سن بیمار، علائم و شرح حال و … نیز از دیگر مواردی هستند که به تشخیص این عارضه کمک می‌کنند. این دسته از علائم را می‌توان در چند دسته کلی جای دارد. در ادامه به بیان این دسته بندی خواهیم پرداخت.
انجام معاینه فیزیکی
در این بخش، پزشک معالج قد و وزن بیمار را مورد بررسی قرار می‌دهد و فشار خون او را نیز ارزیابی می‌کند. معاینه لگن فرد مبتلا، بخش دیگری از این تشخیص است. در این معاینه، پزشک معالج لگن فرد بیمار را، هم به صورت چشمی و هم با لمس دست، مورد بررسی و معاینه قرار می‌دهد و اندام‌های تولید مثلی و لگن را به صورت دقیق ارزیابی می‌کند تا از وجود هر گونه توده و یا رشد غیر طبیعی در این اندام‌ها آگاهی پیدا کند و یا از وجود دیگر ناهنجاری‌های احتمالی مطلع گردد.
آزمایش خون
پزشک معالج به طور معمول، برای اینکه سطح هورمونها را مورد ارزیابی قرار دهد به آزمایش خون دست می‌زند. با استفاده از این روش، بسیاری از دلایل احتمالی در ناهنجاری‌های مربوط به قاعدگی و یا افزایش یافتن سطح هورمون‌های اندروژن مورد بررسی قرار می‌گیرد. از جمله ارزیابی‌هایی که با استفاده از آزمایش خون انجام می‌شود می‌توان به سنجش و کنترل کلسترول خون به صورت ناشتا، تست تری گلیسیرید و آزمایش تحمل گلوکز اشاره کرد که در این آزمایش، سطح گلوکز فرد بیمار در دو حالت ناشتا و پس از نوشیدن مایعات حاوی گلوکز، مورد بررسی و آزمایش قرار می‌گیرد. در صورتی که زنان به این اختلال دچار شده باشند در نتایج آزمایش خون آن‌ها میزان قند خون بالا، کلسترول بالا و همچنین افزایش سطح هورمون‌های مردانه قابل مشاهده است.
سونوگرافی
یکی دیگر از روش‌های تشخیص سندروم تخمدان پلی کیستیک، استفاه از سونوگرافی است. با کمک سونوگرافی اولترا سوند، پزشک معالج می‌تواند ظاهر تخمدان‌ها را مورد بررسی قرار دهد و ضخامت لایه داخلی رحم را نیز ارزیابی کند. در صورتی که زنان مبتلا به این عارضه باشند، در سونوگرافی، تخمدان‌های بزرگی مشاهده می‌شود که حاوی چند کیست تخمدان کوچک هستند.
شانس بارداری با وجود سندروم تخمدان پلی کیستیک
در حال حاضر روش‌هایی وجود دارد که از طریق به کارگیری آن‌ها می‌توان ناباروری در زنان مبتلا به سندروم تخمدان پلی کیستیک را درمان کرد.
شانس بارداری با وجود سندروم تخمدان پلی کیستیک
تحریک فرایند تخمک گذاری در زنان باردار
یکی از روش‌های مورد استفاده پزشکان در چنین شرایطی، استفاده از روش‌های دارویی است. برای این دسته از زنان به طور معمول داروهایی تجویز می‌شود تا از طریق آن‌ها بتوان فرایند تخمک گذاری را تحریک کرد. از جمله این داروها می‌توان به کلومیفن سیترات و لتروزول اشاره کرد که از انواع داروهای خوراکی هستند. در گام بعدی و در صورتی که داروهای خوراکی به اندازه کافی نتوانند فرایند تخمک گذاری را تحریک کنند، پزشک معالج از داروهای دیگری برای دستیابی به این منظور استفاده می‌کند که به این نوع از داروها گنادوتروپین گفته می‌شود. لازم است بدانید که این دسته از داروها ممکن است به تحریک بیش از حد تخمدان نیز منجر گردند. بنابراین باید در زمان استفاده از این داروها تحت کنترل پزشک معالج خود قرار بگیرید.
کاهش دادن وزن
در صورتی که زنان مبتلا به این عارضه، دچار اضافه وزن باشند و پزشک معالج پس از بررسی‌های لازم و آزمایشات به این نتیجه برسد که دلیل اصلی این اختلال در آنان چاقی و اضافه وزن است، لازم است حتما نسبت به کاهش وزن خود اقدام کنند. در حقیقت می‌توان گفت کاهش دادن وزن در این دسته از بیماران، قادر است الگوی تخمک گذاری را در آنان با تغییر و تحول مواجه کند و آن را بهبود بخشد. بنابراین شانس بارداری این زنان نیز با کاهش دادن وزن افزایش پیدا می‌کند.
مصرف داروهای حساس به انسولین
پزشک معالج برای درمان ناباروری این دسته از زنان همچنین می‌تواند مصرف برخی از داورهای حساس به انسولین را تجویز کند تا از این طریق، میزان تخمک گذاری را در این بیماران افزایش دهد. از جمله این داورها می‌توان متفورمین را نام برد. مصرف متفورمین در چنین شرایطی دارای مزایای دیگری نیز هست. از جمله این مزایا می‌توان کاهش خطر ابتلا به دیابت و یا سندروم متابولیک را نام برد.
راه‌های درمانی سندروم تخمدان پلی کیستیک
مصرف داروهای هورمونی
برای درمان این عارضه، به طور معمول پزشک معالج مصرف داروهای هورمونی را تجویز می‌کند. از جمله این داروها، می‌توان قرص‌های ضد بارداری خوراکی را نام برد. این دسته از قرص‌ها در بیشتر موارد باعث می‌شوند تا رشد موهای اضافی و زائد نیز در بدن فرد مبتلا کاهش پیدا کند و از طرف دیگر تعداد اکنه و جوش صورت نیز کمتر گردد. از طرف دیگر مصرف این قرص‌ها باعث می‌شود تا زنان مبتلا به این عارضه، دوران قاعدگی منظم‌تری را تجربه کنند. همچنین مصرف این داورها موجب می‌شود تا از بروز انواعی از سرطان‌ها پیشگیری شود.
استفاده از رژیم غذایی مناسب
لازم است بدانید که استفاده از رژیم‌های غذایی کم کربوهیدرات در زنان مبتلا به سندروم تخمدان پلی کیستیک ضرورت دارد. چراکه مصرف مواد غذایی که پر از کربوهیدرات هستند و یا چربی قابل توجهی دارند باعث می‌شود تا سطح انسولین خون این دسته از افراد افزایش پیدا کند. بنابراین در چنین مواقعی لازم است حتما عادت غذایی خود را تغییر دهید و مصرف کربوهیدرات‌ها را به حداقل ممکن برسانید. به جای مصرف این محصولات غذایی می‌توانید از مواد غذایی استفاده کنید که سرشار از فیبر هستند.
انجام فعالیت‌های فیزیکی و ورزشی
در بسیاری از مواقع، پزشک معالج، انجام فعالیت و ورزش روزانه را برای درمان این دسته از زنان توصیه می‌کند. در حقیقت انجام فعالیت‌های فیزیکی موجب می‌شود تا میزان مقاومت انسولین، تحت کنترل قرار بگیرد. از طرف دیگر انجام فعالیت‌های ورزشی، باعث می‌شود تا این دسته از زنان بتوانند وزن خود را کنترل کنند و از این طریق به کاهش وزن نیز دست یابند. در صورتی که وزن بدن در حالت نرمال و طبیعی آن حفظ شود سطح انسولین خون نیز کاهش پیدا می‌کند و به دنبال آن سطح هورمون مردانه اندروژن نیز کمتر می‌گردد. این عامل نیز سبب می‌شود تا فرایند تخمک گذاری به روال عادی و طبیعی خود برگردد. بنابراین از این طریق می‌توان به درمان و کنترل سندروم تخمدان پلی کیستیک دست زد.
استفاده از دارو برای تنظیم چرخه قاعدگی
برای این منظور به طور معمول قرص‌هایی که حاوی دو هورمون استروژن و پروژسترون هستند تجویز می‌گردد. این قرص‌ها می‌توانند تولید هورمون اندروژن را در بدن زنان مبتلا به این سندروم کاهش دهند و خطر سرطان اندومتر را نیز کمتر گردانند و از طرف دیگر خونریزی‌های غیر طبیعی را اصلاح کنند.
سندروم تخمدان پلی کیستیک بعد از یائسگی
به طور کلی می‌توان گفت یائسگی فرایندی است که بر اثر کاهش یافتن تدریجی میزان هورمون‌های زنانه به وجود می‌آید. در حالی که عدم تعادل در هورمونها به بروز سندروم تخمدان پلی کیستیک منجر می‌گردد و در طی این رویداد، کیست‌هایی در تخمدان‌های زنان ایجاد می‌شود. یائسگی زمانی بروز و ظهور پیدا می‌کند که عادت ماهیانه در زنان پش از افت تدریجی هورمون‌های زنانه، به طور کامل از بین می‌رود و قطع می‌گردد. بنابراین می‌توان گفت یائسگی و سندروم تخمدان پلی کیستیک هر دو به تغییرات هورمونی در بدن زنان مربوط می‌شوند. زنانی که به سندروم تخمدان پلی کیستیک مبتلا می‌شوند در بیشتر موارد دو سال دیرتر از زنانی یائسه می‌شوند که به این سندروم مبتلا نیستند. نکته دیگری که باید در این بخش به آن اشاره شود این است که یائسگی در درمان و معالجه سندروم تخمدان پلی کیستیک اثر گذار نیست. در حقیقت می‌توان گفت وقتی زنان وارد دوران یائسگی می‌شوند و یا پس از این دوران، هنوز هم می‌توانند علائم این سندروم را در کنار علائم مربوط به یائسگی مشاهده نمایند.
دیدگاهتان را بنویسید